احراز صلاحیت در آزمایشگاههای آزمون و کالیبراسیون ایزو (۱۱)

۵-۶ قابلیت ردیابی اندازه‎گیری

نیازمندی مستندسازی:
 روش اجرائی کالیبراسیون تجهیزات آزمون و اندازه گیری
 روش اجرائی کالیبراسیون استانداردهای مرجع
 روش اجرائی چکهای بینابینی
 روش اجرائی جابجائی ، حمل و نقل و انبارداری و استفاده از مواد مرجع و استانداردهای مرجع

۵-۶-۱ کلیات

کلیه تجهیزات بکار گرفته شده در آزمون یا کالیبراسیون و اندازه‎گیری ( برای مثال تجهیزات اندازه‎گیری برای کنترل شرایط محیطی ) که اثر‎گذار بر صحت یا اعتبار نتایج آزمون، کالیبراسیون یا نمونه‎برداری هستند باید قبل از استفاده، کالیبره شوند.

آزمایشگاه باید برنامه اجرایی و روش اجرایی برای کالیبراسیون اینگونه تجهیزات داشته باشد.

یادآوری: چنین برنامه‎ای باید شامل یک سیستم برای انتخاب، استفاده،کالیبره نمودن، بررسی نمودن۱ کنترل و نگهداری استانداردهای اندازه‎گیری، استانداردهای مرجع بکار گرفته شده در آزمون یا کالیبراسیون باشد.

۵-۶-۲ نیازمندیهای مشخص شده
۵-۶-۲-۱ کالیبراسیون

برای آزمایشگاههای کالیبراسیون، برنامه کالیبراسیون تجهیزات باید بصورتی طراحی و اجرا شود که اطمینان حاصل شود که کالیبراسیون و اندازه‎گیریهای صورت پذیرفته در آزمایشگاه، قابلیت ردیابی به واحدهای اندازه‎گیری سیستم بین‎المللی ( I S ) را دارد.

برای تضمین قابلیت ردیابی اندازه‎گیری باید از خدمات کالیبراسیون آزمایشگاههایی که صلاحیت، قابلیت و توانمندی اندازه‎گیری و ردیابی را دارند، استفاده نمود.

گواهی‎های کالیبراسیون صادر شده توسط این آزمایشگاهها باید نشان دهد که رابطه و اتصال با استاندارد اولیه یا ثابتهای طبیعی۲ واحد SI در زنجیره کالیبراسیون وجود دارد.

گواهینامه‎ها باید شامل نتایج اندازه‎گیری، عدم اطمینان۳ اندازه‎گیری و یا یک بیانیه باشد که در آن ،انطباق با مشخصات مترولوژیکی شناسایی شده، ذکر شده باشد.( بند ۵-۱۰-۴-۲ را نیز ببینید )

یادآوری:

۱- قابلیت ردیابی به واحدهای اندازه‎گیری SI می‎تواند “ رجوع به استاندارد اولیه VIM: 1993- 6.4،” یا “رجوع به ثابت طبیعی باشد” که در واحد SI شناخته شده بوده و یا بوسیله CIPM یا CGPM پیشنهاد شده باشد.
{CGPM: کنفرانس عمومی اوزان و مقیاسها}
{CIPM: کمیته بین‎المللی اوزان و مقیاسها}

۲- کلمه “‌مشخصات مترولوژیکی شناسایی شده” ۱ به این معنی که این مشخصات باید در تقابل با مشخصات اندازهْ‎گیریهای۲ صورت پذیرفته، بروشنی در گواهینامه کالیبراسیون مشخص باشد.

۳- وقتی از کلمه استاندارد بین‎المللی یا استاندارد ملی در ارتباط با قابلیت ردیابی، استفاده می‎شود، فرض می‎شود که این استانداردها خواص استانداردهای اولیه برای واحدهای SI را تامین می‎نمایند.

۵-۶-۲-۲ آزمون نمودن

۵-۶-۲-۲-۱ برای آزمایشگاههای آزمون کننده، نیازمندیهای بند ۵-۶-۲-۱، برای تجهیزات اندازه‎گیری و آزمون و با توابع اندازه‎گیری استفاده شده، بکار گرفته می‎شود مگر اینکه مشخص شده باشد که عدم اطمینان کالیبراسیون در عدم اطمینان کل نتایج آزمون، به میزان ناچیزی وجود داشته باشد.

در چنین وضعیتی، آزمایشگاه باید مطمئن شود که تجهیزات بکار گرفته شده،‌توانایی تامین صحت ۳ نیازهای اندازه‎گیری را دارد.

یادآوری: میزان پیگیری نیازمندیهای ۵-۶-۲-۱ بستگی به میزان سهم عدم اطمینان کالیبراسیون در عدم
اطمینان کل، دارد.

اگر کالیبراسیون یک فاکتور برتر باشد، نیازمندیها باید بطور شدیدی پیگیری شود.

اگر چه کالیبراسیون سهم عمده‎ای در عدم اطمینان کل ندارد واز طرفی برای اطمینان بیشتر بند ۵-۶-۲-۲-۲ شاید مورد استفاده قرار گیرد.

۵-۶-۲-۲-۲ در جائیکه قابلیت ردیابی به واحدهای اندازه‎گیری SI ممکن نیست و یا مرتبط نیست، سایر موارد برای فراهم کردن اطمینان در نتایج باید بکار گرفته شود شامل:

الف) استفاده از مواد مرجع مناسب گواهی شده Reference materials certified
ب) استانداردها یا روشهایی که بطور روشنی مشخص شده و مورد توافق کلیه قسمتهای مرتبط می‎باشد.
ج) مشارکت در یک برنامه مناسب مقایسه‎های بین آزمایشگاهی یا آزمونهای حرفه‎ای۴

۵-۶-۳ استانداردهای مرجع ومواد مرجع

۵-۶-۳-۱ استانداردهای مرجع۵
آزمایشگاه باید یک روش اجرایی و برنامه برای کالیبراسیون استانداردهای مرجع خود داشته باشد.

استانداردهای مرجع باید بوسیله یک مرکز ( body ) که توانایی فراهم کردن قابلیت ردیابی را دارد ( همچنانکه در بند ۱-۲-۶-۵ شرح داده شده )، کالیبره شود.

چنین استانداردهای مرجع اندازه‎گیری، باید فقط برای کالیبراسیون بکار گرفته شود و نه برای سایر اهداف دیگر، مگر اینکه نشان داده شود که چنین عملکردی، استاندارد مرجع را غیر معتبر نمی‎سازد.

۵-۶-۳-۲ مواد مرجع ۱

مواد مرجع باید ( در صورت امکان ) قابلیت ردیابی به واحدهای اندازه‎گیری SI را داشته باشند و یا مواد مرجع گواهی شده باشد.
مواد مرجع داخلی باید چک شود ( در صورتیکه از نطر فنی و اقتصادی عملی باشد )

۵-۶-۳-۳ چکهای بینابینی۲

چک و بررسیها برای اطمینان در وضعیت کالیبراسیون استانداردهای مرجع، استانداردهای کاری، مواد مرجع و درانطباق با یک روش اجرایی تعریف شده باید برنامه‎ریزی و اجرا شود.

۵-۶-۳-۴ حمل و نقل و انبارداری: آزمایشگاه باید به منظور جلوگیری از هر گونه آلودگی یا خراب شدن و به منظور رعایت امانت و درستی، روشهای اجرایی برای جابجایی ایمن، حمل و نقل، انبارداری و استفاده از استاندارهای مرجع و مواد مرجع را داشته باشد.

یادآوری : ممکن است برای مواقعی که از مواد یا استانداردهای مرجع در خارج از محیط دائمی آزمایشگاه ( برای آزمون یا کالیبراسیون یا نمونه‎برداری ) استفاده می‎شود، روشهای اجرایی بیشتری مورد نیاز باشد.